Choroby jamy ustnej są powszechne. Dotykają 3,9 miliarda ludzi na świecie, a nieleczona próchnica występuje u prawie połowy (44%) populacji.
Podstawą dla postawienia właściwego rozpoznania lub stwierdzenia zdrowia jamy ustnej jest dokładnie przeprowadzany proces diagnostyczny. Uwzględnia on nie tylko podstawowe badanie kliniczne ale również badania dodatkowe, np. badania radiologiczne.
W badaniu jamy ustnej pod kątem występowania ognisk próchnicy stosowane są nowoczesne urządzenia – m.in. diagnodent i diafanoskopię. Diagnodent to laser diagnostyczny, przy pomocy którego próchnica jest wykrywana już we wczesnym stadium w tkankach zęba, które na pierwszy rzut oka wydają się zdrowe. Nie ma możliwości zdiagnozowania takiego ubytku za pomocą tradycyjnych metod diagnostyki. Daje on możliwość wykrycia najmniejszej zmiany patologicznej, bez konieczności robienia zdjęć rentgenowskich. Ta technika fluorescencji laserowej wykorzystywana jest najczęściej do oceny wczesnych zmian próchnicowych na powierzchniach gładkich i w obrębie wąskich i głębokich bruzd zlokalizowanych na powierzchniach żujących.
Diafanoskopia jest to test podświetlania zęba silnym źródłem światła, który jest użyteczny w wykrywaniu pęknięć tkanek twardych korony zęba oraz lokalizowania ubytków i próchnicy wtórnej na powierzchniach stycznych zębów. Aby uwidocznić płytkę nazębną, poinstruować pacjenta, które miejsca wymagają poprawy higieny, stosujemy metodę wybarwiania. Jest to bardzo praktyczny sposób kontroli higieny jamy ustnej, niezwykle przydatny w prowadzeniu edukacji zdrowotnej pacjenta i wspólnym dbaniu o zdrowie jamy ustnej.
Większość kontrolnych wizyt u stomatologa polega na ocenie stanu uzębienia i przyzębia. Regularne odbywanie takich wizyt (najlepiej co 6 miesięcy) gwarantuje, że zęby pozostają zdrowe a wcześnie wykryte potrzeby lecznicze pozwolą uniknąć komplikacji zdrowotnych i terapeutycznych w przyszłości.
Diagnostyka błony śluzowej obejmuje badanie warg, błony śluzowej policzków, przedsionka jamy ustnej, języka, gardła, migdałków, podniebienia. Ważny jest tutaj koloryt, struktura powierzchni błony śluzowej oraz odpowiednia jej wilgotność. Błona śluzowa jamy ustnej może być miejscem manifestowania objawów różnych chorób ogólnoustrojowych, np. cukrzycy.
Diagnostyka węzłów chłonnych stanowi również element kompleksowego badania zdrowia jamy ustnej. Węzły chłonne są elementem układu odpornościowego, odpowiedzialnego za reakcje obronne organizmu. Działają jak filtry dla obcych ciał zatrzymując je i niszcząc. Węzły są wielkości kilku milimetrów do ok. 2-3 centymetrów. Połączone są ze sobą naczyniami limfatycznymi, w których płynie chłonka (limfa). Powiększenie węzłów chłonnych, zmiana ich spoistości i/lub ich bolesność jest najczęściej objawem infekcji, ale może być też objawem zdecydowanie poważniejszej choroby (na przykład nowotworowej). Każda zmiana zaobserwowana przez pacjenta powinna zostać zgłoszona lekarzowi.
Diagnostyka ślinianek – gruczołów wydzielania zewnętrznego, wytwarzających ślinę obejmuje badanie wzrokowe ich ujść, badanie palpacyjne oraz dodatkowe np. USG, rtg ślinianek (sialografia) oraz tomografię komputerową.
Regularnych badań kontrolnych specjalistycznych wymagają także pacjenci użytkujący uzupełnienia protetyczne, zarówno ruchome (protezy całkowite i częściowe) oraz uzupełnienia stałe – korony, mosty protetyczne czy prace oparte na implantach.